Ο μήνας που μόλις ξαναφάνηκε στο αέναο γύρισμα της βαριάς ρόδας του χρόνου, ο γλυκός Μάης των λουλουδιών και του μυρωμένου αέρα που αρχίζει να μυρίζει καλοκαίρι, έχει ένα ειδικό ιστορικό βάρος σημαδεμένος από αιματηρούς αγώνες για την πρόοδο των παραγωγών του κοινωνικού πλούτου, των εργαζομένων.
Κύλησε πολύ νερό στον μύλο της Ιστορίας από την πρώτη Μαΐου του 1886. Εκείνο το Σάββατο –που ήταν εργάσιμη ημέρα- τα εργατικά συνδικάτα στο Chicago ξεσηκώθηκαν διεκδικώντας οκτάωρο ωράριο εργασίας και καλύτερες συνθήκες εργασίας, με σύνθημα «οχτώ ώρες δουλειά, οχτώ ώρες ανάπαυση, οχτώ ώρες ύπνο». Δύο χρόνια νωρίτερα, το 1884, πάρθηκε στο συνέδριο της Αμερικανικής Ομοσπονδίας Εργασίας η απόφαση να γίνουν απεργιακές κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις την πρώτη Μάη του 1886 στο Chicago, το μεγαλύτερο τότε βιομηχανικό κέντρο των ΗΠΑ. Οι αιματοβαμμένες εξεγέρσεις των εργατών στην πλατεία Haymarket έγιναν ύστερα από επιτυχημένες διεκδικήσεις των εργατών στον Καναδά το 1872. Δώδεκα χρόνια αργότερα αρχίζουν οι πρώτες διαμάχες και κινητοποιήσεις, που σε πολλά εργοστάσια παίρνουν μεγάλη έκταση και είναι ακόμη και ένοπλες (εργοστάσιο Carnegie στην Pennsylvania). Παρόλο που είχε υιοθετηθεί η άποψη πως το σημαντικότερο μέσο δράσης είναι το συνδικάτο, πολλοί μαχητικοί συνδικαλιστές εγκαταλείπουν τα συμβιβασμένα σωματεία. Κάτι θυμίζει αυτό, όμως μέχρι εκεί, μιας κι εκείνοι δεν επέστρεψαν –και μάλιστα οριστικά- στον καναπέ…
Η άγνωστη ελληνική πρωτοπορία
Μια ιστορική λεπτομέρεια -άγνωστη δυστυχώς στους περισσότερους των Ελλήνων- είναι ότι οι αγώνες για την οκτάωρη εργασία άρχισαν οκτώ χρόνια πριν από τις γνωστές κινητοποιήσεις στο Chicago. Και άρχισαν από την Ελλάδα, με τις κινητοποιήσεις στα ναυπηγεία της Σύρου το 1879. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το 1883, άρχισαν να διατυπώνονται οι πρώτες νύξεις και τα αιτήματα για το οκτάωρο στο ενοποιητικό συνέδριο των σοσιαλιστών της βόρειας Αμερικής.
Το 1892 έγινε η πρώτη πρωτομαγιάτικη συγκέντρωση στην Ελλάδα, από τον Σοσιαλιστικό Σύλλογο του Σταύρου Καλλέργη. Την επόμενη χρονιά δύο χιλιάδες εργάτες διαδήλωσαν ζητώντας οχτάωρο, αργία την Κυριακή και κρατική ασφάλιση στα θύματα εργατικών ατυχημάτων. Το 1894 έγινε μεγάλη συγκέντρωση με τα ίδια αιτήματα, που λήγει με δέκα συλλήψεις για να ακολουθήσει αργότερα η σύλληψη του σοσιαλιστή Σταύρου Καλλέργη. Το 1936 έχουμε τη γνωστή αιματοβαμμένη σελίδα με τους καπνεργάτες της Θεσσαλονίκης, ενώ το συμβολικό «χτύπημα» στην ημέρα αυτή έδωσαν δύο σαφή μηνύματα που ήρθαν αργότερα: Το πρώτο ήταν η εκτέλεση διακοσίων Ελλήνων αγωνιστών την πρωτομαγιά του 1944 στο σκοπευτήριο της Καισαριανής, από τον κατοχικό στρατό και τους εντεύθεν δοσίλογους, με λίστα που δόθηκε στους Γερμανούς από τον μοίραρχο Δημήτριο Κουφίτσα. Και το δεύτερο, ο θάνατος του Αλέκου Παναγούλη σε τροχαίο. Ο Παναγούλης έχει μείνει στην ιστορία σαν σύμβολο της αντίστασης κατά της δικτατορίας, ενώ η συγκυρία του θανάτου του χαρακτηρίζεται ιδιαίτερα ύποπτη, αφού μόλις λίγο καιρό πριν είχε φέρει στη δημοσιότητα στοιχεία από τα μυστικά αρχεία της Ε.Σ.Α.
Ενδιαφέρουσες και σκοτεινές λεπτομέρειες
«Ω αμερικανοί εργάτες, κόκκινοι, λευκοί, κίτρινοι, μαύροι, ελάτε, ψηλά σηκώστε τα κεφάλια, πετάξτε κάτω τα εργαλεία σας. Στο διάβολο τα αφεντικά, στο διάβολο η σειρήνα του εργοστασίου. Αυτή είναι ημέρα των εργαζομένων, η δική μας μέρα. Εμπρός», έλεγε ένα τραγούδι που τραγουδούσαν οι αμερικανοί εργάτες το 1886.
Η πρωτομαγιά είναι η μέρα της εργατικής τάξης. Σε όλο τον κόσμο οι εργαζόμενοι απεργούν στη μοναδική ιστορική επέτειο που γιορτάζεται παγκόσμια την ίδια ημέρα από το 1886. Η αστική τάξη αρχικά προσπάθησε να διαστρεβλώσει το χαρακτήρα και το περιεχόμενο της ημέρας, προσδιορίζοντάς την σαν ημέρα των λουλουδιών και κάνοντας αναγωγή στις λατρευτικές δοξασίες αρχαίων λαών και παγανιστικών εορτών της προχριστιανικής Ευρώπης, ακόμα και με γιορτές όπως το κέλτικο Beltane και την εωσφορική γιορτή της νύχτας του Walpurgis στην κεντρική και βόρεια Ευρώπη.
Στις ΗΠΑ, για πολλές γενιές γιορτάζονταν από τους αμερικανούς εργάτες η 4η Ιούλη ως δική τους ημέρα. Αυτό ξεκίνησε το 1790 όταν τα πρώτα συνδικάτα υποδηματοποιών, τυπογράφων και ξυλουργών ενώθηκαν επίσημα με τις Δημοκρατικές Ενώσεις του Thomas Jefferson. Αυτή η παράδοση χωρίς να χαθεί, επισκιάστηκε μετά από έναν αιώνα από δύο άλλες σημαντικές ημερομηνίες: τη λεγόμενη «Ημέρα εργασίας» και την πρωτομαγιά. Μετά τον αμερικάνικο εμφύλιο πόλεμο, ιδρύθηκε η «Ομοσπονδία των Εργατικών Ενώσεων» το 1881. Τον επόμενο χρόνο η Εργατική Ένωση της Νέας Υόρκης, αποφάσισε ότι η 5η Σεπτεμβρίου πρέπει να κηρυχθεί αργία για τους εργαζόμενους της πόλης. Το 1884 η Κεντρική Εργατική Ένωση ανακοίνωσε ότι θα τηρεί κάθε χρόνο την πρώτη Δευτέρα του Σεπτέμβρη ως ημέρα της εργασίας, χαρακτηρίζοντάς την γενική αργία για τους εργαζόμενους. Την ίδια χρονιά η Ομοσπονδία Οργανωμένων Επαγγελμάτων και Εργατικών Συνδικάτων ΗΠΑ και Καναδά, καλούσε όλους τους εργαζόμενους ασχέτως επαγγέλματος, φύλου και εθνικότητας, να τηρήσουν την 1η Σεπτέμβρη ως «εθνική αργία των εργατών», προτείνοντας τον εορτασμό της κάθε χρόνο. Το 1885 είναι μια χρονιά σταθμός. Η «Ομοσπονδία των Εργατικών Ενώσεων» μετονομάστηκε σε «Αμερικανική Ομοσπονδία Εργατών» και στο συνέδριό της αποφασίστηκε η διεκδίκηση του αιτήματος της οκτάωρης εργασίας. Για το ενδεχόμενο να μην γίνει δεκτό το αίτημα από τους εργοδότες, αποφασίστηκε γενική πανεργατική απεργία για την 1η Μαΐου του 1886. Στην απεργία που πραγματοποιήθηκε, μόνο στο Chicago πήραν μέρος 400-500 χιλιάδες εργαζόμενοι, στα παγκοσμίως γνωστά γεγονότα που περιγράφονται παρακάτω. Μετά από αυτά –η πρωτομαγιά δεν έγινε αργία… χαριστικά- το ιδρυτικό συνέδριο της Β΄ Σοσιαλιστικής Διεθνούς καθιέρωσε το 1889 την πρωτομαγιά ως παγκόσμια ημέρα εργατικών αγώνων.
Το χρονικό του Chicago
Το 1884 η Ομοσπονδία Εργατικών και Συνδικαλιστικών Σωματείων ΗΠΑ–Καναδά αποφασίζει πως από την πρωτομαγιά του 1886 θα ισχύσει το οκτάωρο. Εργοδοσία και δυνάμεις καταστολής κινούνται ενάντια σε αυτή την απόφαση, ενώ ο φόβος και η κοινωνική αναταραχή φουντώνουν όσο πλησιάζει η προαναγγελθείσα ημερομηνία. Έτσι, για πρώτη φορά στο Chicago το 1886, η πρώτη του Μάη γίνεται μέρα γενικής απεργίας και διαδηλώσεων. Μπροστά στον όγκο των διαδηλώσεων όλοι νιώθουν δέος κι αποφεύγονται οι συγκρούσεις.
Δύο μέρες αργότερα (3/5) η απεργία εξαπλώνεται με θεαματικούς ρυθμούς παίρνοντας διαστάσεις γενικευμένης εξέγερσης. Τα γεγονότα ξεκινούν όταν η αστυνομία δεν διστάζει ν’ ανοίξει πυρ σε συγκέντρωση του εργοστασίου Mc Cormick, σκοτώνοντας έξι εργάτες! Ακολουθούν βίαιες διαμαρτυρίες, ενώ μοιράζονται προκηρύξεις και φυλλάδια που καλούν τους εργάτες ακόμη και στα όπλα. Το πρωί της επομένης, η αστυνομία επιτίθεται σε τρεις χιλιάδες απεργούς κοντά στην 35η οδό. Το βράδυ μία βόμβα κατά συγκεντρωμένων αστυνομικών σκοτώνει εφτά και τερματίζει 66 από αυτούς. Η αστυνομία απαντά ανοίγοντας και πάλι πυρ, με αδιευκρίνιστο αριθμό θυμάτων. Συλλαμβάνονται αυθαίρετα οι συνήθεις ύποπτοι της εποχής και με συνοπτικές διαδικασίες καταδικάζονται. Μέσα σ’ ένα πολιτικό κλίμα, με την εργοδοσία ν’ αναζητά φόβητρο και λύση και με τον τύπο να επιδίδεται στις συνήθεις λαϊκίστικες και πολιτικές καπηλείες, οι ηγέτες της εξέγερσης κατηγορούνται ως συνωμότες παρά την διεθνή κατακραυγή και τις αιτήσεις για αθώωση. Έτσι, στις 11 Νοεμβρίου του 1887, οι Albert Parsons, August Spies, George Engel και Adolph Fischer εκτελούνται δι’ απαγχονισμού, μπροστά στα μάτια διακοσίων επιλεγμένων θεατών. Το προηγούμενο βράδυ είχε αυτοκτονήσει στο κελί του ο Louis Lingg, ενώ πάνω στο ικρίωμα ο Spies φωνάζει: «Θα έρθει μια εποχή που η σιωπή μας στον τάφο θα είναι πιο ισχυρή από τις φωνές που στραγγαλίζετε σήμερα». Δυο μέρες αργότερα 200.000 άνθρωποι ακολουθούν τη νεκρική πομπή, καθώς η παγκόσμια κατακραυγή συνεχίζεται. Τρεις από τους οκτώ συλληφθέντες επέζησαν (Fielden, Schwab και Neebe), καθώς ο κυβερνήτης του Illinois (Richard Oglesby) μετατρέπει τις ποινές τους σε ισόβια. Το 1893, ο διάδοχός του (John Peter Altgeld) απονέμει χάρη, κάτι που του στοίχισε την πολιτική του καριέρα…
Ο Howell, διακεκριμένος συγγραφέας και πρύτανης των αμερικανικών γραμμάτων, χαρακτήρισε την εκτέλεση των συλληφθέντων του Μάη ως την μεγαλύτερη αδικία για τη φήμη των αμερικανών. Οι οποίοι τρεις δεκαετίες αργότερα θα επαναλάμβαναν το ίδιο λάθος με την εκτέλεση των Nicola Sacco και Bartolomeo Vanzetti, κάτι για το οποίο ζήτησαν παγκοσμίως συγγνώμη μόλις πριν κάποια χρόνια, δια στόματος Bill Clinton. Η A.L.F. (Αμερικάνικη Ομοσπονδία Εργασίας) συνέχισε τις κινητοποιήσεις για το οκτάωρο κι ο αγώνας κορυφώθηκε με την απεργία της πρωτομαγιάς του 1890, η οποία χαρακτηρίστηκε ως η πρώτη διεθνής πρωτομαγιά. Οι κατακτήσεις αυτής της μέρας ήταν σπουδαίες, δικαιώνοντας το αδικοχυμένο αίμα: Οι ώρες εργασίας που συχνά έφταναν τις 16 μειώθηκαν και οι εργάτες πέτυχαν γενναίες αυξήσεις. Το ίδιο έγινε και στην Ευρώπη κι έτσι η πρωτομαγιά καθιερώθηκε διεθνώς ως γιορτή της εργατικής τάξης. Ώσπου φτάσαμε στο σημερινό ξήλωμα των αιματηρών κατακτήσεων με τη χρήση έμμεσης ή και φυσικής βίας, με τη σύμπραξη εξωνημένων γραφειοκρατών συνδικαλιστών και λοιπόν αργυρώνητων δεκανικιών, που σε συνδυασμό με τη γενικότερη κοινωνική αφασία σηματοδοτούν την επιστροφή στον εργασιακό –και όχι μόνο- μεσαίωνα…
Οι πρώτοι εορτασμοί στην Ελλάδα μέσα από τον τύπο της εποχής
Στην Ελλάδα ο εορτασμός της εργατικής πρωτομαγιάς έχει τις ρίζες του στις απαρχές της ιστορίας του ελληνικού εργατικού κινήματος. Το 1890 ιδρύθηκε ο Κεντρικός Σοσιαλιστικός Όμιλος, ενώ το 1891 ο Σταύρος Καλλέργης και δώδεκα ακόμα σοσιαλιστές τόλμησαν να… φωτογραφηθούν δημόσια την ημέρα της πρωτομαγιάς. Το 1892 τριάντα σοσιαλιστές συγκεντρώθηκαν στο χώρο του Παναθηναϊκού Σταδίου και διαμαρτυρήθηκαν «κατά της πλουτοκρατίας».
Το 1893 έγινε ο πρώτος εορτασμός της πρωτομαγιάς στη χώρα μας, οργανωμένος από τον «Κεντρικό Σοσιαλιστικό Σύλλογο». Το απόγευμα της Κυριακής 2 Μαΐου του 1893, οι σοσιαλιστές της ομάδας Καλλέργη και εργαζόμενοι συγκεντρώθηκαν στο Παναθηναϊκό Στάδιο -και όχι στους στύλους του Ολυμπίου Διός που από λάθος πληροφόρηση γράφει ο Κορδάτος- όπου και γιόρτασαν αγωνιστικά την παγκόσμια ημέρα της εργατικής τάξης. Οι πληροφορίες στον τύπο της εποχής παρουσιάζουν μεγάλη απόκλιση αναφορικά με τον αριθμό των συγκεντρωμένων. Ο «Σοσιαλιστής» του δευτέρου δεκαπενθήμερου εκείνου του Μαΐου, κάνει λόγο για πάνω από δύο χιλιάδες συγκεντρωμένους. Γράφει συγκεκριμένα: «Εις τας δύο Μαΐου ώρα 5 μ.μ. παρά το αρχαίον Στάδιον, τα μέλη του “Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου” και μέγα πλήθος εκ των πασχουσών εργατικών τάξεων των ευρισκομένων υπό τον ζυγόν του μισθού, ακολουθούντες τον διεθνή των πασχουσών τάξεων αγώνα, συνηθροίσθησαν προς διαμαρτύρησιν εναντίον του σημερινού αθλίου συστήματος, όπου δυστυχούν οι πολλοί κοπιωδώς εργαζόμενοι και ευτυχούν οι ολίγοι οκνηροί, πλούσιοι, μη εργαζόμενοι και απολαμβάνοντες τον ιδρώτα των πολλών εργαζομένων… συνήλθον πλέον των δύο χιλιάδων ατόμων». Αντίθετα, η «Εφημερίς» παρουσίασε ένα κοινό που δεν ήταν πάνω από διακόσια άτομα. «Οι πλείστοι εξ αυτών ήσαν εργάται, ευπρεπώς κατά το πλείστον ενδεδυμένοι, με ερυθράς κονκάρδας επί της κομβιοδόχης, και πολύ ήσυχοι άνθρωποι. Αυτοί είναι οι πρώτοι σοσιαλισταί εν Ελλάδι, και συνήλθον χθες εις το πρώτον αυτών εν Αθήναις συλλαλητήριον». Τέλος, η «Ακρόπολις» του Βλάση Γαβριηλίδη σημείωνε στο δικό της ρεπορτάζ στις 3 Μαΐου 1893: «Είχομεν χθες και συλλαλητήριον σοσιαλιστών εις το αρχαίον στάδιον. Συνήχθησαν πλείστοι εργατικοί άνθρωποι και άλλοι κύριοι εμφορούμενοι υπό των σοσιαλιστικών αρχών, φέροντες όλοι ερυθράς κονκάρδας επί της κομβιοδόχης των και ήκουσαν τον σοσιαλιστήν κ. Καλλέργην, όστις υπεστήριξεν την αργίαν της Κυριακής διά τους εργάτας, τον περιορισμόν των εργασίμων ωρών εις οκτώ και την αλληλοβοήθειαν των εργατών. Εις το συλλαλητήριον επεκράτησε πλήρης τάξις».
Μετά τον επιτυχή εορτασμό του 1893 και τα όσα επακολούθησαν με την επίδοση του ψηφίσματος, τη σύλληψη και την καταδίκη του Καλλέργη, κυριάρχησε ενωτικό πνεύμα στις τάξεις των σοσιαλιστικών ομάδων της εποχής. Είτε από πολιτικό υπολογισμό είτε γιατί ήταν πλέον φανερό πως ο αντίπαλος ήταν κοινός, οι ομάδες αυτές κινήθηκαν στην κατεύθυνση ενός ενωτικού γιορτασμού της παγκόσμιας μέρας της εργατικής τάξης, κάτι που -παρά τις διαφορές τους- κατάφεραν να φέρουν σε πέρας στις πρωτομαγιάτικες εκδηλώσεις του 1894. «Η κίνηση που έγινε από τους σοσιαλιστικούς ομίλους για το γιορτασμό της πρωτομαγιάς έβαλε την αστυνομία και την εισαγγελία σε τρεχάματα» γράφει ο Γιάννης Κορδάτος. Η πρωτομαγιά του 1894 γιορτάστηκε στο Στάδιο και η «Ακρόπολις» έγραφε στο πρωτομαγιάτικο φύλλο της: «Σήμερον την 5 μ.μ. εν τω Σταδίω η συγκέντρωσις των εν Αθήναις και Πειραιεί Σοσιαλιστών. Την ανάπτυξιν των αρχών του σοσιαλισμού θα κάμη ο κ. Π. Δρακούλης. Από χθες εκυκλοφόρησεν εις τας οδούς μακροσκελής έκκλησις προς τους εργάτας εν η δι’ επαναστατικού ύφους καλείται και ο λαός να συμμετάσχη της διαδηλώσεως. Μία τοιαύτη έκκλησις περιελθούσα εις τας χείρας του Φρουράρχου απεστάλη εις την εισαγγελίαν. Η αστυνομία αφ’ ετέρου έλαβε τα κατάλληλα μέτρα προς “ήρεμον” διεξαγωγήν της συγκεντρώσεως». Η εικόνα που δίνει ο τύπος της εποχής είναι χαρακτηριστική και ιδού τι έγραφε η «Εφημερίς»: «Χθες από της 4ης ώρας μ.μ. ως προεκηρύχθη, ήρξαντο να συναθροίζωνται εν τω παρά τω Σταδίω, οι αποτελούντες το σοσιαλιστικόν σώμα εν Ελλάδι. Με τους σοσιαλιστάς προσήρχοντο και απλοί θεαταί, πολλαί δε οικογένειαι κατέλαβον τας διασπαρμένας τραπέζας του μικρού καφενείου. Η πληθώρα του ωραίου φύλου εδείκνυεν ότι δεν υπήρχε φόβος ταραχών αλλ’ η αστυνομία και η μοιραρχία παραβλέπουσαι το οιωνοσκόπιον έθεσαν αστυφύλακας υπό αστυνόμους και έφιππον δύναμιν χωροφυλάκων. Περί την 6ην ώραν μ.μ. άπας ο χώρος του Σταδίου εκαλύφθη υπό ποικίλου κόσμου ανδρών, γυναικών και παίδων, μεταξύ των οποίων διεκρίνοντο 50- 60 περίπου σοσιαλισταί, πάντες τίμιοι και φιλόπονοι εργάται, φέροντες ερυθράς κονκάρδας επί του στήθους. Κατά τον χρόνον της συναθροίσεως εθεάθησαν αστυφύλακες τινές εκ των διαταχθέντων, όπως επιβλέψωσι την τάξιν, διανέμοντες κρυφίως διακηρύξεις εις το πλήθος των θεατών, ερωτώμενοι δε περί τούτων απήντων σιγανά, ώστε να μη δύναται να τους ακούη τρίτος “τι να κάνωμε, μπλέξαμε και ‘μεις”. Το γεγονός παρήγαγε βαθείαν αίσθησιν». Στη συγκέντρωση μίλησε ο Πλάτωνας Δρακούλης πάνω στο ιστορικό της εργατικής πρωτομαγιάς. Στη συνέχεια το λόγο πήρε ο Σταύρος Καλλέργης, του οποίου η ομιλία ήταν σε πολεμικό τόνο και γεμάτη «μίσος κατά της πλουτοκρατίας»και τέλος το λόγο έλαβαν ο φοιτητής νομικής Ευάγγελος Μαρκαντωνάτος και ο Δ. Γραμματικός.
Η πρωτομαγιά μέσα στα χρόνια ως σήμερα
Το 1909 η πρωτομαγιά γιορτάστηκε από την εργατική λέσχη και στην συγκέντρωση της Θεσσαλονίκης πήραν μέρος εργάτες διαφόρων εθνικοτήτων: Τούρκοι, Βούλγαροι σοσιαλιστές, καθώς και πλήθος Ισραηλιτών εργατών. Γενικά, μετά το 1894 και για αρκετό χρονικό διάστημα δεν φαίνεται να υπήρξαν γιορτασμοί της εργατικής πρωτομαγιάς με συγκεντρώσεις. Τα πολιτικά γεγονότα και ιδιαίτερα το γεγονός ότι η χώρα παράδερνε στη δίνη μιας οξύτατης κοινωνικοπολιτικής κρίσης (ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897, κρίση του αστικοτσιφλικάδικου καθεστώτος, ανάγκη εκσυγχρονισμού, Μακεδονικό, κίνημα στο Γουδί και όσα επακολούθησαν), σε συνδυασμό με την καθυστέρηση του εργατικού κινήματος -που και στα πιο πρωτοπόρα τμήματά του έμενε πολύ πίσω από το ευρωπαϊκό- εξηγούν το φαινόμενο.
Την πρώτη δεκαετία του 20ού αιώνα, το ελληνικό εργατικό κίνημα οργανώνεται σε καλύτερη βάση με την εμφάνιση μεγάλων εργατικών οργανώσεων. Τα Εργατικά Κέντρα του Βόλου, της Λάρισας και της Αθήνας εμφανίζονται προς το τέλος αυτής της δεκαετίας, ενώ το 1908 ο Πλάτων Δρακούλης ιδρύει το «Σύνδεσμο των Εργατικών Τάξεων Ελλάδος» και το 1909 το «Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα». Την ίδια χρονιά (1909) με πρωταγωνιστές τους Αβραάμ Μπεναρόγια και Σαμουήλ Γιονά ιδρύεται στη Θεσσαλονίκη η σημαντικότερη σοσιαλιστική πολιτική οργάνωση, η σοσιαλιστική «Φεντερασιόν», που θα σφραγίσει τις εξελίξεις στο ελληνικό εργατικό κίνημα εκείνης της περιόδου. Παράλληλα, στην αυγή του νέου αιώνα γνωρίζει ανάπτυξη το κίνημα των δημοτικιστών, αλλά και το αγροτικό κίνημα, το οποίο φτάνει σε μετωπικές συγκρούσεις με το καθεστώς με αποκορύφωμα την εξέγερση στο Κιλελέρ (1910).
Μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και καθ’ όλη τη διάρκεια του μεσοπολέμου, σχεδόν σε κάθε πρωτομαγιά υπήρχαν διαδηλώσεις και συγκρούσεις εργαζομένων διαδηλωτών και δυνάμεων καταστολής, οι οποίες κατέληγαν σε νεκρούς, τραυματίες, φυλακίσεις κι εξορίες αγωνιστών. Αποκορύφωμα του αγώνα της εργατικής τάξης αυτής της περιόδου ενάντια στην απληστία των καπιταλιστών που απαιτούσαν διαρκώς μεγαλύτερη εκμετάλλευση, περισσότερη δουλειά και λιγότερα δικαιώματα για τους εργαζόμενους, ήταν τα γεγονότα του Μάη του 1936 στη Θεσσαλονίκη. Ένα δεκαήμερο αγώνων και κινητοποιήσεων των εργατών της πόλης, έληξε με δώδεκα νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες από την επέμβαση των δυνάμεων καταστολής της τότε κυβέρνησης Μεταξά. Το 1944 η πρωτομαγιά σφραγίζεται από την εκτέλεση διακοσίων φυλακισμένων αντιστασιακών από τους ναζί. Το 1976, λίγο μετά τη δολοφονία του Αλέκου Παναγούλη, η Αθήνα δονείται από συνθήματα δεκάδων χιλιάδων απεργών ενάντια στην τρομοκρατία της εποχής. Τέλος, η πρωτομαγιά του 2001 είναι ο προάγγελος της πανεργατικής απεργίας που δεκαπέντε μέρες αργότερα ανατρέπει τον Τάσο Γιαννίτση μαζί με το νόμο του για το ασφαλιστικό.
Σήμερα, περισσότερα από εκατό χρόνια μετά την καθιέρωση της πρωτομαγιάς ως παγκόσμιας ημέρας αγώνα, οι εργαζόμενοι παρακολουθούν την προσπάθεια κατάργησης των κατακτήσεών τους και την εξαθλίωση που επιβάλουν οι νεοφιλελεύθερες επιλογές του καπιταλισμού σε όλο τον πλανήτη, καταδικάζοντας όλο και μεγαλύτερα λαϊκά στρώματα στην προσφυγιά, τη φτώχεια, την πείνα και την περιθωριοποίηση.
